Τρίτη 10 Δεκεμβρίου 2013

Το αγόρι που κοιμόταν με το γάτο


Εντεκα φορές έκανε η γη τη βόλτα της γύρω από τον ήλιο από τότε που γεννήθηκε "το τρίτο μωρό" της οικογένειας. Το χρόνο τον μετράς τα πρώτα χρόνια ενός παιδιού, που οι αλλαγές είναι μεγάλες. Μετά κάπου το χάνεις, μέσα στη συνήθεια της καθημερινότητας. Μόνο κάποιες ώρες το συνειδητοποιείς, όταν αφεθείς να χαθείς λιγάκι στους τόπους της καρδιάς, και ξαναβλέπεις τον μικρό ντράμερ/ποδοσφαιριστή/ακροβάτη να μασουλάει την ουρά της μπάρμπι-γοργόνας των αδελφών του, ή τον ξανθό μπάμπουρα τυλιγμένο σαν πιροσκί να περπατά γύρω από το Στόουνχέντζ.

Από χτες το βράδυ φρόντισε τα γλυκάκια που θα έπαιρνε σήμερα στο σχολείο του (τελευταία έχει τρελλαθεί με τα ντόνατ), και κανόνισε με την κολλητή της αδελφής του να ξυπνήσει νωρίτερα για να του φτιάξει τα μαλλιά με ζελέ. Τα κοριτσάκια, μη έχοντας να πάνε σχολείο σήμερα, αφιερώνουν το πρωινό τους να του φτιάξουν τούρτα και cookies - έκαναν την ιντερνετική τους έρευνα, αποφάσισαν, και πάνε να ψωνίσουν τα υλικά, έχοντάς με προειδοποιήσει οτι μόλις γυρίσουν θα με διώξουν από την κουζίνα "για καλό σκοπό".

Τα πρωινά περπατάμε παρέα για το σχολείο του, το μεσημέρι γυρνάει μόνος. Τα πρωινά συζητάμε, κάνω πρακτική τα ισπανικά μου διδάσκοντάς του όσα ξέρω, ή χαζεύουμε τα δέντρα, τα σύννεφα, και λέμε διάφορα. Οταν τον πάω με το αυτοκίνητο, φτάνοντας στο σχολείο πετάγεται σαν ελατήριο από πίσω με ένα "γειάαα", αλλά ποτέ δεν κοπανάει την πόρτα. Καμιά φορά σχολιάζουμε τις οικογένειες των μπροστινών μας αυτοκινήτων: σταματάει το αυτοκίνητο στη μέση του στενού δρόμου, ανοίγει ο γονέας την πόρτα. Βγαίνει. Ανοίγει την πίσω πόρτα, βγαίνει το παιδί. Το πάει ο γονέας δύο βήματα ως το πεζοδρόμιο. Ξαναγυρνάει, ανοίγει το πορτ-μπαγκάζ, βγάζει την τσάντα. Κλείνει το πορτ-μπαγκάζ, δίνει την τσάντα στο παιδί, το πάει μέχρι την πόρτα (άλλα 3 βήματα). Γυρνάει στο αυτοκίνητο, ανοίγει την πόρτα του οδηγού, μπαίνει μέσα, βάζει μπρος τη μηχανή, και ψάχνει να το παρκάρει, για να παρακολουθήσει την προσευχή του σχολείου. Εμείς γελάμε με την ψυχή μας! Κάποτε του είπα οτι αυτό μου θύμισε ένα διήγημα, που ένας τύπος παρακολουθούσε μια γυναίκα στο λεωφορείο που "ανοίγει τη μεγάλη τσάντα, βγάζει το μικρό τσαντάκι, κλείνει τη μεγάλη τσάντα, ανοίγει το μικρό τσαντάκι, βγάζει..." (το γνωστό του Ψαθά από το "η Θέμις έχει νεύρα") Και γελάμε ακόμα περισσότερο! Με τον σύντροφό μου  (που είναι πιο σοβαρός τύπος) με τα ίδια ερεθίσματα, παίρνουν αφορμές για κοινωνιολογικές αναλύσεις!

Μεγαλώνω ένα παιδί που με εκπλήσσει γλυκά σχεδόν κάθε μέρα. Θαυμάζω τη μαθηματική του ικανότητα, που του βγαίνει αυθόρμητα μέσα στην καθημερινότητα, θαυμάζω και την ωριμότητα της προσωπικότητας που είναι σε θέση να γνωρίζει τι θέλει και να το διεκδικεί με σταθερότητα και ευγένεια. Σταμάτησε το ποδόσφαιρο πολύ συνειδητά, όταν, μεταξύ άλλων, έπαψε να είναι παιχνίδι και έγινε "κάτι πιο σοβαρό". "Εγώ θέλω να παίζω ποδόσφαιρο, θέλω να παίζω για το παιχνίδι, δεν θέλω να πιέζομαι". Μάταια προσπάθησα να το εξηγήσω  αυτό στον προπονητή του, καθώς με βομβάρδιζε με θεωρίες οτι τα παιδιά δεν πρέπει να έχουν πολύ ελεύθερο χρόνο πρέπει να "μπαίνουν σε σειρά", κτλ κτλ. "Το παιδί και το παιχνίδι έχουν την ίδια ρίζα", του έλεγα εγώ. "Αμα δεν παίξει τώρα, πότε θα παίξει;" Και τέτοια. Ο νεαρός αποφάσισε οτι θέλει να γυμνάζεται αλλιώς. Δοκίμασε το τσίρκο.Του αρέσουν τα ακροβατικά (αυτά θέλει), αλλά όχι οι άλλες "τέχνες του τσίρκου". Του έδειξα κι ένα παλιό βιβλίο με γιόγκικες στάσεις, και ενθουσιάστηκε. "Αυτό αυτό!" ... και νά σου τα στρωματάκια στο σαλόνι μας, για τα ακροβατικά του! (ψάξε βρες τώρα καλή μου μαμά γιόγκα για παιδιά στην προεφηβεία)

Τελευταία προβληματίζεται αρκετά σχετικά με το σχολείο. Μπαίνει στην προεφηβεία, άρχισε να "βαριέται", και δυσκολεύεται να ξυπνήσει καθώς σιγά-σιγά αλλάζουν οι βιορυθμοί του. Θέλει ν' αλλάξει το σχολείο, ή, όπως λέει, να το καταργήσει! Θα προτιμούσε, λέει, να κάθεται σπίτι και να κάνει πειράματα με τις φωτιές και τα νερά (ωχ, επικίνδυνος μας βγαίνει τούτος). Είναι μάλλον από αυτούς που βαριούνται να μαθαίνουν από βιβλία, αν και διαβάζει πολύ (κόμικς και λογοτεχνία).

Και κάθε βράδυ, όταν ο γάτος δεν νυχτοπερπατά, θέλει να κοιμάται πλάι του, στην αγκαλιά του. Οπου και αν τον έχει πάρει ο ύπνος.









Δευτέρα 2 Δεκεμβρίου 2013

Επιλογές ζωής

«Τιιιι;; Δεν θα κάνεις αμνιοκέντηση; Συνειδητοποιείς τι πάς να κάνεις; Αναλαμβάνεις την ευθύνη να φέρεις  στη ζωή, στην κοινωνία, ένα παιδί με πρόβλημα;» Ηταν τα λόγια της ακτινολόγου όταν είδε κάποιες παράξενες ενδείξεις (μικρο-ανωμαλίες, και άρνηση συνεργασίας από το κυοφορούμενο) στον υπέρηχο, την εποχή που κυοφορούσα τη δεύτερη κόρη μου. Και εντάξει, αμνιοπαρακέντηση δεν θα έκανα ποτέ (φοβάμαι φρικτά τις βελόνες που εισβάλλουν στο σώμα, ακόμα κι αυτές τις «αθώες» που σου παίρνουν «λίγο αιματάκι», και ποτέ δεν κοιτάω…). Αλλά εάν δεν μου μιλούσε τόσο έντονα (για τα δικά μου μέτρα) η ακτινολόγος, θα αργούσα πολύ να συνειδητοποιήσω τα πράγματα και να αναλάβω τις ευθύνες μου. Σημειωτέον ότι ήταν (και ίσως παραμένει) μία από τις καλύτερες ακτινολόγους των Αθηνών, και την σέβομαι βαθύτατα για τη δουλειά και την επιστημοσύνη της.
Τις ευθύνες μου τις ανέλαβα: αποφάσισα ότι δεν θα ξανακάνω άλλες εξετάσεις και θα γεννήσω το παιδί μου, όπως και να ήταν αυτό! Είχα πάρει ανάποδες, που λένε. Όταν της τηλεφώνησα να της το πω έμεινε εμβρόντητη, κι εγώ δεν παρέμεινα  πολύ στη γραμμή για να κάνω κουβέντα.
Ίσως η απόφαση να ήταν ήδη ειλημμένη, και να μην το είχα συνειδητοποιήσει: το παιδί που κυοφορούσα ήταν καρπός έρωτα, και το γνώριζα από την πρώτη ώρα της σύλληψης. Δεν ετίθετο θέμα να το απαρνηθώ. Είχαμε διαλέξει η μία την άλλη, την αγαπούσα και μ’ αγαπούσε (πέραν πάσης αμφιβολίας). Ήταν, δε, για μένα η εποχή που σκεφτόμουν σοβαρά αυτό που οι ανατολίτες ονομάζουν «κάρμα», τον νόμο του αιτίου και του αποτελέσματος, ή (όπως το έβλεπα εγώ τότε) τα «μαθήματα ζωής» που έπρεπε να πάρω σαν άνθρωπος. Και σκέφτηκα ότι εάν πρέπει να πάρω μαθήματα ζωής από ένα παιδί που «έχει πρόβλημα», με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο θα το πάρω, δεν θα το αποφύγω. Άρα, ας το πάρω συνειδητά!
Μετά την ενημέρωση της ακτινολόγου (που με περίμενε να κλείσουμε ραντεβού και για τις υπόλοιπες εξετάσεις), έπρεπε να ενημερώσω και τη γυναικολόγο μου. Είχα ακούσει για γιατρούς που δεν δέχονταν να ξεγεννήσουν μωρά με (έστω πιθανολογούμενα) γενετικά προβλήματα, και ήμουν προετοιμασμένη ακόμα και γι αυτό. Αντί αυτού, η αντίδρασή της ήταν «Δεν θα τολμούσα ποτέ να σου συστήσω να πάρεις μία τέτοια απόφαση, αλλά κι εγώ στη θέση σου το ίδιο θα έκανα». Εξάλλου, συνέχισε, όλα αυτά είναι στατιστικές – κάτι λένε, για αυτούς που θέλουν να ακούσουν, αλλά δε λένε και τίποτα. Αν έχεις μία πιθανότητα στις 300 να γεννήσεις ένα παιδί με χρωμοσωμική ανωμαλία (έναντι των 700-τόσων που είναι «κανονικά»), αυτό σημαίνει ότι έχεις 299 πιθανότητες να γεννήσεις ένα φυσιολογικό παιδί. Εσύ διαλέγεις από ποια πλευρά θέλεις να το δεις!  Άσε που – είπα εγώ - μπορεί να γεννήσεις ένα φυσιολογικό παιδί σήμερα και στα 10 του χρόνια να τραυματιστεί σε κάποιο άθλημα και να μείνει ανάπηρο… δεν ξέρεις ποτέ τι σου ξημερώνει, οπότε ή παίρνεις απόφαση να διαχειριστείς ότι σου φέρει η ζωή, ή κλείνεσαι στην ψευδαίσθηση της ασφάλειας των προφυλάξεων, και ζεις τη ζωή σου με το φόβο… Η γυναίκα δεν μπορούσε να μην συμφωνήσει. Είχε παιδιά η ίδια, ήξερε.
 Όλα αυτά, σε ένα τηλεφωνηματάκι 3 λεπτών από το γραφείο, που άφησε άναυδους τους τότε συναδέλφους μου. Εκτοτε, μου λένε διάφοροι πράγματα του τύπου «πω πω, απερισκεψία» ή «έχεις μεγάλη δύναμη σαν άνθρωπος για να πάρεις τέτοια απόφαση», «σαν πολύ φανατική θρησκευόμενη να είσαι!» και τέτοια. Κι αν δεν τα λένε, τα σκέφτονται. Ούτε απερισκεψία, ούτε δύναμη, ούτε θρησκεία, φυσικά. Απλά μια συνειδητή απόφαση του «παίρνω το φόβο μου παραμάσχαλα και προχωρώ». Και δεν μπορώ να το βρώ μέσα μου να κατηγορήσω κάποια ή κάποιον που θα έπαιρνε την αντίθετη απόφαση, της διακοπής της κύησης. Ο καθένας έχει το δικαίωμα να σέβεται την εσωτερική του φωνή, την τρέλλα του, και τις αντοχές του, είμαστε όλοι τόσο διαφορετικοί!
Σήμερα οι προγεννητικές εξετάσεις έχουν πληθύνει κι άλλο, απ’ ότι μου λένε. Επειδή οι γυναίκες αποφασίζουν να γίνουν μάνες σε μεγαλύτερες ηλικίες από ότι στη δεκαετία του 1970 και του 1980,  και οι στατιστικές μελέτες έχουν μείνει λίγο πίσω (η αγαθότερη εκδοχή – θα μπορούσε να δει κανείς και άλλες), στα 40 οι περισσότεροι γιατροί σε θεωρούν «παρήλικα», και σου συστήνουν φορτικά να κάνεις πλείστες όσες χρονοβόρες, ακριβές, (και πιθανώς αμφιβόλου εγκυρότητας) εξετάσεις. Γιατροί είναι, ειδικοί, έχουν σπουδάσει, γνωρίζουν, και μία γυναίκα στην ευαίσθητη πρώιμη φάση της εγκυμοσύνης της, τους εμπιστεύεται… Ο σύζυγος ή σύντροφος, ως άντρας, εμπιστεύεται συνειδητά και υποσυνείδητα έναν άλλον άντρα (στην πλειοψηφία τους οι γυναικολόγοι είναι άντρες, ακόμα και σήμερα!). Έχω φίλες που μου έχουν εξομολογηθεί ότι δεν θα εμπιστεύονταν μια γυναίκα να είναι η γιατρός τους – και εγώ πάντα ρωτάω εάν θα εμπιστεύονταν ποτέ έναν Ω.Ρ.Λ. χωρίς μύτη ή  αυτιά. Πέραν αυτού, η επιστήμη έχει προχωρήσει τόσο, που μπορείς σήμερα να ξέρεις όχι απλά το φύλο του παιδιού σου, όχι απλά το πιθανολογούμενο βάρος του, όχι απλά εάν θα έχει κάποια σωματική παραμόρφωση, αλλά και πλείστα όσα άλλα, φοβερά και τρομερά. Υπάρχουν μελέτες και στατιστικές για το ιδανικό βάρος της εγκύου, την ιδανική διατροφή, το πόσο πρέπει να περπατάει ή να κάθεται ή να ξαπλώνει, το πόσα ποτηράκια κρασί επιτρέπεται μετά τον δεύτερο μήνα… Είμαι σίγουρη ότι όλα αυτά βοηθούν κάποιους ανθρώπους (γιατρούς, μαίες, κλινικάρχες, φαρμακευτικές και ασφαλιστικές εταιρείες), ίσως και κάποιους μέλλοντες γονείς. Στο περιβάλλον μου, όμως, βλέπω την τάση να υιοθετούν όλες αυτές τις μελέτες σαν ευαγγέλιο (πιθανόν, ξαναγυρνάμε τώρα  στη θρησκεία, οι άνθρωποι να χρειάζονται να υιοθετούν ευαγγέλια, και έχοντας απορρίψει το «κλασσικό» των 4 αποστόλων, βρίσκουν άλλα, εναλλακτικά!). Βλέπω την τάση να ακολουθούν επιταγές γιατρών άκριτα και κατά γράμμα. Βλέπω  να κάνουν εξετάσεις επί εξετάσεων για να βρουν πιθανότητες γενετικών ανωμαλιών, χωρίς πιο πριν να έχουν αποφασίσει πώς θα αντιμετωπίσουν τα αποτελέσματα των εξετάσεων. Υπάρχουν γυναίκες που έχουν επενδύσει απίστευτη ταλαιπωρία και χρήματα για να πετύχουν την ποθητή εγκυμοσύνη, ακολουθώντας θεραπείες και συστάσεις γιατρών, αλλά δεν τολμούν να σκεφτούν το ενδεχόμενο ότι το παιδί τους μπορεί να είναι κάτι λιγότερο από τέλειο. Και δεν τολμούν να θέσουν στον εαυτό τους την ερώτηση του τι θα κάνουν με ένα πιθανό «αντίξοο» αποτέλεσμα μίας προγεννητικής εξέτασης. Γιατί καλή είναι η επιστήμη στο να σου πει τι πιθανότητες υπάρχουν στο να γεννηθεί ένα παιδί έτσι ή αλλιώς, αλλά είναι παντελώς ανίκανη να σου πει πώς να το διαχειριστείς.
Χρειαζόμαστε μία αλλιώτικη παιδεία (όσοι και όσες με διαβάζεται θα με έχετε βαρεθεί να το λέω). Μία παιδεία που να μας διδάσκει για τη ζωή και το θάνατο, μία παιδεία που να διαμορφώνει ηθικά όντα. Ηθικά όχι με την παλιά έννοια που είχε η γενιά των γονιών μου, αλλά με την έννοια του σεβασμού σε κάθε μορφή ζωής. Μια παιδεία που να μας κάνει καλούς μαθητές της ζωής: να μπορούμε να μαθαίνουμε από τον συνάνθρωπο, από τα λάθη μας και τα σωστά μας, να αποδεχόμαστε τις αλλαγές, να είμαστε δημιουργικοί και πρωτότυποι, να είμαστε ικανοί να χρησιμοποιούμε ολόκληρο τον εγκέφαλό μας. Μια παιδεία που να μας επιτρέπει να κάνουμε ότι μπορούμε καλύτερο για τον πλανήτη που ζούμε, αποτίοντας φόρο τιμής και σεβασμό όπου αληθινά αξίζει. Μια παιδεία που να μας μαθαίνει ποια είναι η φύση του ανθρώπου και ποιος είναι ο σκοπός της ύπαρξής του στη γη. Μια παιδεία που να μας επιτρέπει να δεχτούμε ότι όσα μαθήματα μπορούμε να πάρουμε από την υγεία, άλλα τόσα και περισσότερα  μπορούμε να πάρουμε από την ασθένεια. Γιατί, πόσο έτοιμοι είμαστε να αποδεχτούμε ότι αυτό που θα βγει από το σώμα ή το σπέρμα μας δεν θα είναι το απολύτως τέλειο κατά τα πρότυπα της κοινωνίας ή της φυσιολογίας; Πόσο έτοιμοι είμαστε να αποδεχτούμε ότι αυτό που σήμερα θεωρείται επιστημονικό δεδομένο μεθαύριο μπορεί να θεωρείται ανέκδοτο; (έχει συμβεί με τόσα πολλά πράγματα στην μέχρι τώρα πορεία της επιστήμης). Πόσο έτοιμοι είμαστε να δεχτούμε ότι ο τρόπος και τα πρότυπα της ζωής μας μέχρι τώρα έχουν δημιουργήσει συνθήκες που δυσκολεύουν την υγεία μας και των παιδιών μας; Κι αν το δεχτούμε, πόσο έτοιμοι είμαστε να ξεβολευτούμε και να τον αλλάξουμε;

"μη μαθαίνετε στα παιδιά μόνο να μετράνε, μάθετέ τους τι μετράει περισσότερο"

Η πολιτική εξουσία δεν ενδιαφέρεται για τέτοια πράγματα. Οι αρχηγοί ενδιαφέρονται για οπαδούς και εργάτες, για να μπορούν να παραμένουν στη θέση τους (μη έχοντας ούτε αυτοί την πρέπουσα παιδεία, δεν αντέχουν τις αλλαγές), και χρειάζονται τους έχοντες πλούτο, γιατί είναι το άλλο εχέγγυο της εξουσίας τους. Οι έχοντες πλούτο, πάλι, ενδιαφέρονται πρωτίστως για την διατήρησή του: η παιδεία για την οποία μιλώ δεν έχει αυτό ως προτεραιότητα.
Δεν βλέπω άλλη λύση πέρα από την αμφισβήτηση των δεδομένων, και την αυτομόρφωση. Η κριτική σκέψη δεν φτάνει! Χρειάζεται να αναπτύξουμε όλες μας τις νοημοσύνες για να τη βγάλουμε καθαροί, για να διατηρήσουμε την ελευθερία μας και σώας τας φρένας…
(Για την ιστορία, το επαπειλούμενο με γενετικές ανωμαλίες παιδάκι βγήκε «φυσιολογικό», όσο φυσιολογικός μπορεί να είναι ένας πολύ δημιουργικός και ταλαντούχος άνθρωπος με ακαταμάχητη γοητεία).